به گزارش فست تریپ به نقل از ایسنا، وقتی نتایج گزارش پروژه «پایش كیفیت سوخت شهر تهران در تابستان ۱۳۹۶ »در آخر شهریور ماه این سال منتشر و اعلام گردید كه میزان گوگرد و بنزن سوخت از حد استاندارد بیشتر است مجموعه ای از تأییدیه و تكذیبیه ها، توضیح ها و بیانیه ها از جانب برخی دستگاه ها منتشر گردید.
اگرچه دستیابی به داده های حقیقی در مورد كیفیت سوخت توزیعی در كلانشهرها، بخصوص ۸ كلانشهر تهران، البرز، اراك، تبریز، مشهد، اهواز، شیراز و اصفهان كه بنزین یورو۴ را عرضه می كنند، مبحث مهمی است اما فرصت دیگری را می طلبد و بدون هر گونه داوری در مورد درستی و نادرستی ادعاهای مطرح شده در مورد كیفیت سوخت توزیعی تهران طی سه ماه گذشته، آنچه مورد توجه گزارش پیش رو قرار گرفته؛ "تأثیر كیفیت سوخت روی قطعه كنترل كننده آلودگی هوا در خودروهای سواری یعنی كاتالیست یا همان واكنشگر شیمایی است".
پیش از ورود به اصل مطلب باید روشن شود كه كاتالیست چه قطعه ای است و نصب آن در خودروهای سواری چه اهمیتی دارد؟ كاتالیست (catalytic converter)قطعه بسیار حساس و مهمی است كه با نصب روی مسیر دود خروجی، اثر خودروهای سواری روی آلودگی هوا را كاهش می دهد. این قطعه یك واكنش گر شیمیایی است كه گازهای سمی در دود را با یك بازدهی مشخص به گازهای بی خطر تبدیل می كند. این قطعه در ایران در همه خودروهای دارای استاندارد یورو۲ به بعد نصب شده است.
كاتالیست به شدت به كیفیت سوخت حساسیت دارد و وجود گوگرد در بنزین سبب از بین رفتن این قطعه می گردد. به طوری كه بنا بر گفته محمد علی احترام-عضو هیات علمی دانشكده انرژی و مكانیك دانشگاه شهید بهشتی-تنها یك بار سوخت گیری با سوخت غیر استاندارد ممكن است سبب خراب شدن یا كاهش بازدهی شدید كاتالیست شود.
وی تاكید كرد: افزایش گوگرد بنزین به بیش از حد مجاز سبب تولید یك تركیب اسیدی و مسموم شدن كاتالیست می گردد. در نتیجه این شرایط عملكرد كاتالیست افت می كند.
یك بار سوخت گیری با بنزین غیر استاندارد كاتالیست را خراب می كند
این استاد رشته مكانیك دانشگاه بهشتی با اشاره به اینكه سوخت یورو۴ تنها در هشت كلانشهر عرضه می شود، اظهار داشت: بطور قطع توزیع بنزین یورو۴ در همین حد هم بر كاهش آلودگی هوای كلانشهرها تأثیرگذار است اما نباید از این مورد غافل شویم كه اگر تنها یك بار از سوخت فاقد استاندارد یورو۴ استفاده شود، امكان دارد كاتالیست بازدهی خویش را از دست بدهد. برای مثال اگر شهروند تهرانی در جریان مسافرت مجبور به سوخت گیری در میان راه و یا یكی از شهرهایی شود كه توزیع بنزین مناسب ندارند، چه اتفاقی برای كاتالیست می افتد؟ كاتالیست از بین می رود و دیگر كاركرد خویش را نخواهد داشت.
احترام در ادامه با تاكید بر اینكه در صورت از بین رفتن كاتالیست، مالك خودرو حتما در معاینه فنی با مشكل مواجه خواهد شد، اظهار داشت: با عنایت به قوانین جدیدی كه به درستی وضع شده خودروهایی كه معاینه فنی ندارند هر ۲۴ ساعت یك بار، ۵۰ هزار تومان جریمه می شوند ازاین رو این قانون شهروندان را مجاب می كند كه حتما برای دریافت برگه معاینه فنی اقدام كنند و اگر در جریان معاینه فنی مشخص شود كه كاتالیست خراب است، مالك خودرو موظف به تعویض آن می گردد این درحالیست كه اگر كاتالیست بر اثر سوخت نامناسب خراب شده باشد مالك خودرو هیچ گناهی ندارد و دلیلی ندارد كه هزینه تعویض كاتالیست را از جیب خود بپردازد.
كاتالیست چند؟
وی با اشاره به اینكه قیمت یك كاتالیست از ۶۰۰ هزار تومان تا چند میلیون تومان است، اظهار داشت: كاتالیستی كه با نوسان سوخت خراب نشود و با شرایط مختلف سازگار باشد گران است و برای خودروهای زیر ۵۰ میلیون تومان استفاده از این كاتالیست ها صرفه اقتصادی ندارد.
این كارشناس حوزه خودرو تصریح كرد: اگر عرضه سوخت دارای استاندارد یورو۴ در همه جایگاه های توزیع بنزین صورت گیرد، كاهش آلودگی هوا میسر می گردد اما اگر عرضه سوخت استاندارد نوسان داشته باشد و تعدادی واحد پالایشگاهی حتی در یك دوره محدود در عرضه سوخت استاندارد با مشكل مواجه شوند، با از بین رفتن كاتالیست هم هزینه ای به شهروندان تحمیل می گردد و هم آلودگی هوا افزایش می یابد.
این عضو هیات علمی دانشكده انرژی و مكانیك دانشگاه شهید بهشتی در ادامه با اشاره به اینكه اگر كاتالیست بر اثر سوخت خراب شود مقصر تامین كننده سوخت است نه مالك خودرو اظهار نمود: متاسفانه قانون تا این حد شفافیت ندارد كه مقصریابی در این زمینه به درستی صورت گیرد. در نتیجه هزینه ای به مردم تحمیل می گردد.
تاثیر كاتالیست بر كاهش گازهای مخرب
احترام در ادامه در مورد تاثیر كاتالیست بر كاهش گازهای مخرب اظهار داشت: وظیفه اصلی كاتالیست حذف گازهای منواكسید كربن، هیدروكربن های نسوخته و اكسیدهای ازت است. كاتالیست در خودروهای سواری به عنوان یك مبدل عمل می كند و گاز منواكسید كربن را به دی اكسیدكربن و اكسیدهای ازت را به نیتروژن تبدیل می كند.
وی اضافه كرد: منواكسید كربن كه بر اثر احتراق ناقص تولید می شود؛ گازی سمی، بی بو و بی رنگ است كه می تواند از طریق تنفس وارد بدن شود و روی هموگلوبین خون تاثیر بگذارد. این گاز خطر سكته قلبی را افزایش می دهد. خوشبختانه در شرایط حاضر در تهران خیلی مشكل منواكسیدكربن نداریم ولی عدد اكسیدهای ازت به عنوان گازی كه سبب تحریك ریه می گردد در تهران بالاست و بعد از ذرات معلق و ازن به عنوان متهم ردیف سوم آلودگی هوای تهران مطرح است.
این استاد دانشگاه در ادامه اظهار داشت: اكسیدهای ازت می توانند در مجاورت با نور خورشید طی یك فرآیند ثانویه سبب تشدید تولید ذرات معلق شوند. در شرایط حاضر ذرات معلق مهمترین آلاینده تهران به حساب می آید. افزون بر اینها كاتالیست می تواند هیدروكربن های نسوخته را هم بسوزاند و حذف كند.
ضرورت تمركز بیشتر وزارت نفت بر تولید سوخت استاندارد
احترام در انتها در پاسخ به پرسشی در مورد تأثیر قانون گارانتی قطعات كنترل آلودگی توسط خودروساز بر مبنای لایحه هوای پاك اظهار نمود: خودروسازان مكلف به گارانتی كاتالیست هستند اما آنها مشكلات ناشی از سوخت را در كاتالیست برعهده نمی گیرند و گارانتی نمی كنند ازاین رو وزارت نفت باید تمركز بیشتری در تولید سوخت استاندارد داشته باشد چون در شرایطی كه قرار است در خودروسازی به سمت استاندارد یورو۵ و ۶ حركت كنیم معنا ندارد كه بگوییم سوخت عرضه شده در بعضی جایگاه های توزیع، خارج از حد استاندارد است.